Канспект лекцыі «Бяспечнае гарадское асяроддзе: інтэрпрэтацыя і вымярэнне»
Ці можна перавесці такія суб'ектыўныя катэгорыі, як «камфорт», «бяспека», «таварыскасць» гарадскога асяроддзя на мову лічбаў і эмпірычна мераных паказнікаў? У выступе спікерки апісаны досвед падобнага вымярэння і коратка пададзены яго вынікі. У лекцыі Елена распавяла пра даследаванне бяспекі ў горадзе, у якім даследчыцы паставілі сабе мэту вылучыць канкрэтныя эмпірычныя індыкатары бяспекі гарадскога асяроддзя, а таксама высветліць, як злучаны (і ці злучаны) у разуменні гараджанаў і гараджанак паняцці «добраўпарадкаванне», «бяспека», «камфорт».
АЛЕНА ЛЕБЕДЗЕВА — кандыдатка сацыялагічных навук, дацэнтка кафедры тэхналогія камунікацыі і связей з грамадскасцю БДУ, дактарантка кафедры сацыялогіі БДУ
Даследаванне пра бяспеку ў горадзе
У 2018 годзе пачаў рэалізоўвацца маштабны двухгадовы праект: даследаванне БДУ і Далёкаўсходняга Федэральнага ўніверсітэта ў Расіі. У рамках праекту даследніцы хацелі зразумець, што такое бяспека і як яе вымяраць. Пачынаючы працу, даследчыцы адштурхоўваліся ад сцвярджэння аб тым, што гарадское асяроддзе — гэта двухслаёвае ўтварэнне: тэрыторыя (фізічная сукупнасць аб'ектаў) + прастора (куды ўваходзяць людзі і падзеі).
Базавая гіпотэза даследавання: «галоўная роля горада — гэта развіццё чалавечага капіталу». Адпаведна, спрыяльны горад — гэта горад, дзе чалавечы капітал знаходзіцца ў максімальнай захаванасці, а таксама можа расці і прымнажацца.
Даследчыцы выказалі здагадку, што такі горад павінен выконваць наступныя функцыі:
аб'яднанне (камунікатыўная, сацыяльна-інклюзіўная, арганізацыйна-крэатыўная функцыі),
аднаўленне (рэкрэацыйны і забаўляльная функцыі),
развіццё (культурна-адукацыйная і сацыялізавальная функцыі).
Такім чынам, калі асяроддзе выконвае ўсе гэтыя функцыі, яго можна назваць бяспечным. А каб вызначыць бяспеку гарадскога акружэння, трэба акрэсліць, наколькі рэалізуюцца гэтыя функцыі. У рамках праекта даследчыцамі было праведзена 25 глыбінных інтэрв'ю ў гарадах Беларусі і Расіі, а таксама 6 фокус-груп. У размовах інфарманткі апісвалі, што такое бяспечнае гарадское асяроддзе (з прыкладамі), а таксама распавядалі, як яны самі і іншыя людзі вакол іх ствараюць спрыяльны горад. У рамках атрыманых і вывучаных матэрыялаў было выдзелена 4 параметры бяспекі гарадской прасторы: узаемадзеянне, мабільнасць, экалогія, культура.
З атрыманых параметраў былі вылучаны канкрэтныя вымяраныя крытэры і вызначаны магчымыя адзінкі вымярэння.
Вынікі даследавання
Раздзел:
ЭКАЛОГІЯ
Крытэрыі ацэнкі:
Чысціня гарадской тэрыторыі
Магчымыя адзінкі вымярэння:
· адсутнасць смецця
· адсутнасць істотных крыніц забруджвання, экалагічнай пагрозы, добрая якасць вады, паветра
· магчымасць кантакту з прыродай у межах горада
Выкарыстанне «зялёных тэхналогій» і экалагічная свядомасць гараджанак і гараджан
· наяўнасць на гарадскіх вуліцах інфраструктуры для раздзельнага збору смецця
· папулярнасць у гараджан/гараджанак практык усвядомленага выкарыстання рэсурсаў, усвядомленага спажывання
· інфармацыйная і візуальная падтрымка экалагічнай мадэлі паводзін (наяўнасць адпаведных інфармацыйных плакатаў, выкарыстанне магчымасцяў экалагічнага дызайну гарадской прасторы)
Сацыяльны камфорт і псіхалагічная бяспека
· адсутнасць на гарадскіх вуліцах бачных формаў адмоўнай дэвіяцыі (бадзяжніцтва, абразы, рукапрыкладства)
· адсутнасць пачуцця пагрозы з боку іншых гараджан/гараджанак (бойкі, нецэнзурная лексіка)
Раздзел:
МАБІЛЬНАСЦЬ
Крытэрыі ацэнкі:
Пешаходная даступнасць гарадскога асяроддзя
Магчымыя адзінкі вымярэння:
· наяўнасць шырокіх і зручных пешых дарожак і тратуараў, іх прадуманасць і бесперапыннасць
· бяспечнае скрыжаванне пешаходных шляхоў з аўтамабільнымі і роварнымі шляхамі
· створанае ў пешаходных зонах безбар'ернае асяроддзе
· наяўнасць «кропак прыцягнення»
Транспартная даступнасць гарадскога асяроддзя
· зручнасць перамяшчэння па горадзе на грамадскім транспарце
· зручнасць перамяшчэння па горадзе на персанальным транспарце (у тым ліку, узятым на пракат)
· стан роварнай інфраструктуры
Навігацыя
· наяўнасць інфармацыі, якая дазваляе лёгка арыентавацца ў горадзе
· даступны фармат такой інфармацыі, які дазваляе свабодна перамяшчацца па горадзе дзецям, асобам з абмежаванай мабільнасцю
Раздзел:
УЗАЕМАДЗЕЯННЕ
Крытэрыі ацэнкі:
Кааперацыя
Магчымыя адзінкі вымярэння:
· перавага ўзаемадапамогі, а не канкурэнцыі
· дастатковы ўзровень даверу гараджан/гараджанак адзін да аднаго
· гатоўнасць сумеснымі намаганнямі вырашаць агульныя праблемы, супрацоўнічаць, аб'ядноўвацца для вырашэння агульных задач
· даступныя механізмы ўдзелу ў гарадскім жыцці / пераўтварэнні гарадской тэрыторыі
Сацыяльная інклюзія
· адсутнасць дыскрымінацыі па любой прыкмеце
· адсутнасць страху ці непрыязнасці да незнаёмцаў, незнаёмак і/ці людзей, знешне адрозных ад большасці
· існаванне практыкі бесканфліктнага сумеснага выкарыстання адной і той жа гарадской тэрыторыі
Раздзел:
КУЛЬТУРА
Крытэрыі ацэнкі:
Эстэтыка гарадскога асяроддзя
Магчымыя адзінкі вымярэння:
· прывабнасць, дагледжанасць вонкавага аблічча горада
· наяўнасць адзінага стылю, дызайн-кода
· гарманічнае спалучэнне архітэктурных элементаў з натуральным прыродным асяроддзем
Культурна-адукацыйны патэнцыял горада
· наяўнасць і даступнасць культурных аб'ектаў (інфраструктуры для развіцця, творчасці, самарэалізацыі);
· папулярнасць практык нефармальнай адукацыі як спосабу правядзення вольнага часу ў горадзе;
· дастатковая колькасць разнапланавых культурных падзей, даступнасць інфармацыі пра іх
Аўтаркі праведзенага даследавання адзначаюць, што ў выніку засталося шмат пытанняў. Аднак даследчыцы наблізіліся да таго, каб вылучыць канкрэтныя эмпірычныя індыкатары бяспекі гарадской прасторы. Па гэтым плане ў 2022 годзе будзе ажыццёўлена спроба вымераць беларускія гарады, каб атрымаць прыкладную карціну па Беларусі.
Дзве галоўныя высновы па выніках даследавання:
1. Добраўпарадкаванне — гэта не абавязкова «бяспека». Далёка не заўсёды можна знайсьці прамую залежнасць паміж добраўпарадкаванасцю жылога двара/гарадской вуліцы і суб'ектыўным адчуваннем камфорту і бяспекі гараджанак і гараджан, якія там знаходзяцца. Часта менш добраўпарадкаваныя гарадскія лакацыі ўспрымаюцца як больш бяспечныя, таму што яны адпавядаюць нейкім іншым крытэрыям бяспекі.
2. Бяспека ўключае не толькі аб'ектыўныя, але і суб'ектыўныя крытэрыі. Часам суб'ектыўныя крытэрыі больш уплываюць на адчуванне бяспекі, чым аб'ектыўныя. У інтэрв'ю даследчыцы і даследчыкі сустракаліся з сітуацыямі, калі інфарманткі з інфармантамі ацэньвалі гарадское асяроддзе як бяспечнае, нягледзячы на наяўнасць аб'ектыўна існуючых экалагічных праблем. Напрыклад, яны адзначалі, што ў іх вельмі дружныя суседзі і суседкі, цесная суседская супольнасць, што яны могуць давяраць адзін аднаму і заўсёды ведаць, што яму/ёй дапамогуць.
Манаграфія па рэзультатах даследавання: ссылка.