Каб крыху падоўжыць лета і цёплае надвор’е, якое сышло з надыходам восені, мы прапануем пазнаёміцца з паўднёвым горадам на ўзбярэжжы Міжземнага мора, які смела выкарыстоўвае «зялёныя» рашэнні на сваім шляху да ўстойлівай будучыні.

Historically, Belarusian towns and cities appeared mostly on riverbanks. However, as concepts of natural processes developed and technologies advanced, urban settlements began to move away from the Earth’s ’blue capillaries’. Cities emerged in locations that were convenient from the logistical, and sometimes military viewpoint. Nature, in turn, confronted settlers with swamps and river floodplains, all demanding development. Finally, mankind has always been dependent upon water. Thus far, underground water reserves have become part of the city’s essential services, but this has not always been the case.

У гісторыі Беларусі гарады звычайна ўзнікалі на берагах рэк. Але з развіццём уяўленняў пра прыродныя працэсы, развіццём тэхналогій паселішчы пачалі аддаляцца ад «блакітных капіляраў» нашай зямлі. Гарады з’яўляліся там, дзе людзям было зручна з пункту гледжання транспартнага, а часам і ваеннага. Але чалавек вымушаны быў пашыраць свае паселішчы на балоты, забалочаныя поймы рэк і азёр, якія таксама даводзілася асвойваць. І чалавеку заўсёды патрэбная была вада! У цяперашні час падземныя запасы вады сталі асновай жыццезабеспячэння нашых гарадоў, але так было не заўсёды!

У артыкуле разглядаюцца супрацьлеглыя падыходы да аднаўлення гістарычных раёнаў драўлянай забудовы ў Беларусі і Эстоніі ў больш шырокім кантэксце палітыкі горадабудаўніцтва Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Нягледзячы на ​​тое, што абедзве краіны маюць шмат агульнага ў кантэксце гістарычнага мінулага, уключэнне Эстоніі ў Еўрапейскі Саюз прывяло да комплексных намаганняў па рэвіталізацыі гарадоў, якія характарызуюцца супрацоўніцтвам паміж мясцовымі органамі ўлады і супольнасцямі. У той жа час Беларусь дэманструе іншы падыход, які характарызуецца зносам гістарычных будынкаў і абмежаваным удзелам грамадзян у горадабудаўнічых працэсах, што абумоўлена ў тым ліку складанай палітычнай сітуацыяй у краіне. Дадзены артыкул падкрэслівае ўплыў палітычных і гістарычных фактараў на фарміраванне розных стратэгій аднаўлення гарадоў у гэтых дзвюх краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы.

Over the past thirty years, the average annual temperature has increased by 1.36 °C in Belarus. That is, three times faster than on the planet in general. Within Belarus, global warming is most pronounced in the country’s south-east, which is a more continental part. Meanwhile, cities, as systems that concentrate population and the technosphere, become most vulnerable to natural disasters. For instance, Homiel, Belarus’s second-largest city, faces some of the most severe impacts of climate change. But what steps can be taken to adapt and protect its residents? In this article, we explore the key measures to safeguard the city’s future.

У Беларусі за апошнія трыццаць гадоў сярэдняя гадавая тэмпература павялічылася на 1,36°С — рост, утрая хутчэйшы, чым па планеце ў цэлым. А ў межах Беларусі глабальнае пацяпленне найяскравей выяўляецца на паўднёвым усходзе краіны як больш кантынентальнай частцы. Пры гэтым гарады як сістэмы, што канцэнтруюць у сабе насельніцтва і тэхнасферу, становяцца найбольш уразлівымі да прыродных катаклізмаў. Так, Гомель, другі па велічыні беларускі горад, адчувае на сабе ўздзеянне змены клімату асабліва востра. Якія меры па адаптацыі неабходныя?

The fate of manor and park complexes in post-Soviet Belarus is quite different: some flourish, while others fade. But what are the decisive factors behind that? What funds were used to finance the restoration and renovation of these complexes, and what has been the impact? How does privatization affect manor and park complexes, and what new threats do they face? This article provides analysis with numerous examples and illustrations.

Гарады ствараюцца людзьмі. Гараджан_кі, прадстаўні_цы адміністрацый, дэвелаперы, праекціроўшчы_цы, прадпрымальні_цы — можна бясконца пералічваць тых, хто фарміруе навакольную прастору. Часта сярод усіх гэтых груп стэйкхолдараў губляюцца галасы адной вельмі важнай групы. Маладыя ўрбаніст_кі, найбольш амбітныя і смелыя, рэдка маюць магчымасць гучна выказаць сваё меркаванне, у той час як менавіта іх бачанне, іх унікальная перспектыва — гэта будучыня беларускай урбаністыкі. Дык пра што думаюць маладыя спецыяліст_кі? Мы пагаварылі з маладымі ўрбаніст_камі з Беларусі пра гарады, прафесію і будучыню, а таксама папрасілі для іх парады ў дасведчаных прафесіянала_к з Еўропы.

Лёс сядзібна-паркавых комплексаў у постсавецкай Беларусі складваецца вельмі па-рознаму: адныя занепадаюць; другія квітнеюць. Чым вызначаецца такі роскід? З якіх крыніц фінансавалася аднаўленне і рэстаўрацыя сядзіб і што змяняецца? Як на сядзібна-паркавыя комплексы ўплывае прыватызацыя і якія новыя пагрозы ім узнікаюць? Разбор са мноствам прыкладаў і ілюстрацый.

Mahiloŭ’s Slavy [Glory] Square, the most central and oldest in the city, has changed at least six names over the approximately 500 years of its existence, always being in the vortex of city’s events and transforming to meet the needs of another era. How the square’s concept was changing, together with toponyms? And what does this case tell about the history of colonialism in the region?

Магілёўская плошча Славы, самая цэнтральная і самая старая ў горадзе, за прыблізна 500 гадоў свайго існавання змяніла як мінімум 6 назваў, заўсёды будучы ў віхуры гарадскіх падзей і трансфармуючыся пад патрэбы эпох. Як разам з тапонімамі змянялася яе канцэптуальнае напаўненне? І што гэты кейс можа распавесці пра гісторыю каланіялізму ў рэгіёне?

Ідэалагема «Дружба народаў» аказалася эфектыўным інструментам знешняй і ўнутранай савецкай палітыкі. «Дружбу народаў» афіцыйна зафіксавалі ў Канстытуцыі 1936 года і ў савецкім гімне. Праявы дружбы можна было сустрэць практычна паўсюль: у гарадскім планаванні — паркі Дружбы народаў; у архітэктуры —  узведзены ў Варшаве гмах Палаца навукі і культуры і нерэалізаваны праект падобнага гмаху ў Менску; у тапаніміцы — вуліцы Дружбы і праспекты Міру; у літаратуры, музыцы, кіно. Натуральна, пра дружбу распавядалі і розныя манументальныя аб’екты, напрыклад: мемарыяльны комплекс у п. Леніна, арка Дружбы на Ваенна-Грузінскай дарозе, фантаны «Дружба народаў» на ВДНГ і на Майдане ў Кіеве.

У апошнім дайджэсце прапануем нашым чытачам паглядзець на самыя яскравыя сусветныя і беларускія ўрбаністычныя падзеі года і наш асабісты ўнёсак у парадак дня. Сёлета мы надавалі шмат увагі тэмам разумных гарадоў, змены клімату і ўстойлівага развіцця, турызму і міграцыі, а таксама вывучалі разам з вамі каланізацыю гарадоў і спосабы іх дэкаланізаваць. Давайце прыгадаем, якія цікавыя праекты ў нас атрымаліся!

Talking about public transport in Belarus, most often one imagines big cities. However, access to transport facilities, primarily to bus routes, differs dramatically depending on the size of the locality. What does the bus inequality look like for Belarusians? What role do formal service standards play in it? And what can improve the situation?

Гаворачы пра грамадскі транспарт у Беларусі, мы часцей за ўсё ўяўляем сабе вялікія гарады. Аднак доступ да мабільнасці — найперш да маршрутаў аўтобусаў — для жыхароў і жыхарак вельмі адрозніваецца ў залежнасці ад памеру іх населенага пункта. Як выглядае аўтобусная няроўнасць беларусаў, якую ролю ў ёй адыгрываюць фармальныя стандарты абслугоўвання і што можа палепшыць сітуацыю?

Пра еўрапеізацыю Беларусі няшмат гаварылі нават перад 2020 годам: афіцыйна дзяржава не імкнулася інтэгравацца ў еўрапейскую прастору, хоць і была з ёй шчыльна звязаная. Пры гэтым, прысутнасць Еўропы — як ідэі, і як мноства інстытутаў — на тэрыторыі Беларусі цалкам матэрыяльная і дастаткова разнастайная. Аднак перадумовы, патэнцыйныя наступствы і сэнсы езрапеізацыі для насельніцтва Беларусі патрабуюць асобных даследаванняў.

На мінулым тыдні ў нас прайшла штогадовая канферэнцыя «Інфраструктура гасціннасці ад лакальнага турызму да буйных міграцыйных працэсаў», матэрыялы якой неўзабаве з’явяцца на нашым ютуб-канале. У працяг тэмы згадаем некаторыя навіны беларускага і сусветнага турызму і міграцыйных працэсаў. А таксама даведаемся пра вынікі грамадскіх абмеркаванняў у Гомелі, пра якія мы распавядалі ў мінулы раз.

While the subject of church architecture has often lingered on the periphery of urbanism discussions, sacred structures wield considerable influence in the urban space. In Belarus, the reconstruction and construction of Orthodox churches tend to overlook local architectural traditions, instead aligning with Russian ones, thus amplifying Russian cultural sway. What elements facilitate the migration of Pskov-Novgorod and Vladimir-Suzdal canons into Belarus? How does the dome's shape correlate with imperialism? Are there ways to challenge the prevalence of onion-shaped domes in an independent Belarus?

Хоць тэма храмавай архітэктуры доўга заставалася на перыферыі ўрбаністычных дыскусій, сакральныя пабудовы могуць адыгрываць важную ролю ў гарадской прасторы. У Беларусі ігнараванне мясцовых традыцый дойлідства ды адаптацыя пад расейскія каноны пры рэканструкцыі існоўных праваслаўных цэркваў і будаўніцтве новых выступае інструментам экспансіі расейскай культуры. Праз якія элементы пскоўска-наўгародскія і ўладзіміра-суздальскія прыходзяць на тэрыторыю Беларусі? Як форма купала звязана з імперыялізмам? І што можна было б гэтаму супрацьпаставіць у незалежнай Беларусі?

Вялікая канцэнтрацыя ўрбаністычных навін пра Мінск адсоўвае ў цень усе астатнія тэрыторыі краіны і робіць урбаністычны вопыт вельмі сталіцацэнтрычным. Таму ў гэтым выпуску дайджэста мы паспрабавалі паглядзець збольшага на развіццё рэгіёнаў.